دولت در ماه گذشته لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها را با قید یک فوریت تقدیم مجلس کرد که کارشناسان به کرات به بررسی آثار و تبعات مثبت و منفی اجرای این طرح در جامعه پرداختند. در این یادداشت سعی گردیده برخی از نظرات کارشناسی درج شده در سایت الف و نظرات بیینندگان بهمراه نظرات شخصی نگارنده در مورد ابهامات و سؤالات موجود در لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها خلاصه و ارائه گردد. سؤالات و ابهامات موجود در اجرای لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها را می‌توان در موارد زیر خلاصه نمود:

1. در لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها، قرار است در طول 3 سال علاوه بر افزایش قیمت آب و فاضلاب، قیمت بنزین 400%، برق 700%، گاز 1000%، و گازوئیل 2100% افزایش یابد. در حالیکه کارشناسان دولت اعلام کرده‌اند که اجرای این طرح تنها باعث ایجاد 30% تورم در کشور خواهد شد! که بیان این مطلب ادعای 3000 نفر-ساعت کار کارشناسی بر روی این طرح را زیر سؤال خواهد برد چرا که دولت هچگاه نه به نمایندگان مجلس و نه کارشناسان اقتصادی پاسخ نداده است که براساس کدام مدل به تورم 30 درصدی ناشی از اجرای این طرح رسیده است؟

2. مصرف زیاد بنزین و حامل‌های انرژی، توجیه همیشگی مسوؤلین جهت افزایش قیمت بنزین و حامل‌های انرژی در جامعه بوده است. اما سؤالی که در این زمینه مطرح است اینست که: وقتی خودروهای تولید داخل به جای 5 تا 6 درصد مصرف سوخت، بعضاً 10 تا 14 درصد و حتی بیشتر سوخت مصرف می‌کنند تقصیر مردم چیست که مصرف سوخت در جامعه زیاد است؟ چطور دولت و مجلس زورشان به 70 میلیون نفر می‌رسد ولی به چهار شرکت خودروساری داخلی نمی‌رسد؟ چرا حال که قرار است قیمت بنزین به قیمت جهانی برسد، کیفیت و مصرف خودروهای داخلی ما نباید به حد کیفیت جهانی برسد؟ که البته مشخص است که وجود رانت‌های شدید سیاسی و اقتصادی در صنعت خودروسازی که ردپای آن به راحتی در مجلس نیز مشاهده می‌شود در این مسأله بی‌تأثیر نیست.

3. وضعیت فعلی نامناسب کشاورزی، عدم صرفه اقتصادی فعالیت‌های کشاورزی و شرایط اقتصادی کشاورزان و روستائیان علیرغم پرداخت یارانه‌های مختلف به آنها بر هیچکس پوشیده نیست. با اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها در بخش کشاورزی، قیمت گازوئیل و برق مصرفی کشاورزان برای چاهها و موتورهای کشاورزی به‌ترتیب 21 و 67 برابر خواهد شد. یعنی کشاورزی که بطور متوسط سالانه حدود یک میلیون تومان بابت برق مصرفی چاههای خود پرداخت می‌کرد باید سالانه نزدیک به 65 میلیون تومان به دولت پرداخت نماید. علاوه‌بر این وزارت نیرو در کلیه طرح‌ها وبرنامه‌های جامع منابع آبی که در دست بررسی و طراحی دارد – که بنده حقیر نیز در طرح جامع آب شرق کشور مشغول به فعالیت هستم- قرار است که آب مصرفی کشاورزان را به قیمت تمام شده به کشاورزان بفروشد. یعنی کشاورزی که در گذشته برای فعالیت کشاورزی خود فقط پول برق و یا گازوئیل مصرفی موتورهای کشاورزی خود را به دولت پرداخت می‌کرده است از این پس باید هزینه آب کشاورزی خود را نیز، آنهم به قیمت تمام شده، به دولت پرداخت نماید. علاوه‌بر موارد فوق، افزایش هزینه حمل و نقل محصولات کشاورزی بدلیل افزایش قیمت گازوئیل و بنزین –که بر عهده کشاورز می‌باشد- نیز هزینه تمام شده محصولات کشاورزی را افزایش خواهد داد. حال با وضعیت نسبتاً بحران زده کشاورزی کشور و عدم صرفه اقتصادی فعالیت‌های کشاورزی و فشارهای شدید متعدد ناشی از بحران خشکسالی واضح است که اجرای این طرح و پرداخت ماهیانه 40 تا 70 هزار تومان به کشاورزان چه بر سر کشاوزی و خانوارهای روستایی ما خواهد آورد؟ آیا دولت در 3000 نفر-ساعت کار کارشناسی خود به این مسائل پرداخته است و چه راهکارهایی برای جلوگیری از این موارد پیش‌بینی کرده است؟

4. نکته دیگر آنکه، نباید آثار تورمی و فشارهای اقتصادی ناشی از اجرای این طرح به خانوارها را تنها به افزایش قیمت حامل‌های انرژی و قیمت آب، برق و گاز و ... محدود نمود. زیرا با اجرای این طرح، قیمت اکثر کالاهای اساسی از جمله: گندم، نان، گوشت، محصولات لبنی و غیره – به دلایلی که قبلاً در بند 3 اشاره شد- و همچنین محصولات مصرفی صنعتی تولیدی کارخانجات نیز به مقدار زیادی افزایش خواهند یافت که این افزایش قیمت‌ها باعث ایجاد فشارهای شدید به مردم و جامعه می‌گردد.

5. از طرف دیگر، دولت در طي سه سال گذشته سه بار رئيس بانك مركزي را عوض نموده، وزير اقتصاد را عوض کرده و رئيس برنامه بودجه را از کابینه حذف نموده است. به نظر می‌رسد اساساً در این سه سال تيم اقتصادي دولت هيچگاه به پايداري نرسيده است كه بخواهد چنين طرح عظیمی را بررسي و کارشناسی نموده باشد. چگونه دولتی که ساختار و تیم اقتصادی آن پایدار نبوده می‌خواهد ساختار اقتصادی کشور را عوض نماید؟

6. آقای احمدی‌نژاد از یک ‌سو از شکست مبانی اقتصاد غرب در دنیا سخن می‌گویند و از طرف دیگر دلیل اجرای برخی از طرح‌های مهم اقتصادی از جمله طرح مالیات برارزش افزوده را اجرای آن در سایر کشورهای اروپایی بیان می‌نمایند! البته این عادت همیشگی مسوؤلان ماست که تنها در مواردیکه به نفع آنها و سیستم مدیریتی دولتی است وضعیت کشور را با با سایر کشورها مقایسه ‌نمایند. برای نمونه بدیهی است که اگر میزان پرداخت مالیات در سایر کشورها از جمله کشورهای اروپایی بالاست از طرفی هم میزان پرداخت حقوق به کارگران و کارمندان در آن کشورها نیز بالا است. دولت زمانی می‌تواند میزان پرداخت مالیات در ایران را با سایر کشورها مقایسه نماید که میزان دریافت حقوق کارمندان و کارگران و سایر اقشار جامعه نیز حداقل با آن کشورها برابر باشد. جای بسی تأسف است که می‌خواهیم میزان دریافت مالیات از مردم برابر میزان مالیات دریافتی در سایر کشورها بوده ولی میزان دریافت حقوق آنها حداقل برابر با نیمی از حقوق دریافتی در سایر کشورها نیز نباشد. و در بحث بنزین نیز، دولت همیشه قیمت بنزین را با قیمت جهانی آن مقایسه می‌نماید ولی هیچگاه به مصرف بالای خودروهای داخلی در مقایسه با خودروهای خارجی سایر کشورها اشاره ننموده و قیاس‌های خود را تا زمانیکه به نفع سیستم دولتی می‌باشد انجام می‌دهد.

7. در مورد افزایش قیمت بنزین و گازوئیل جهت کاهش مصرف سوخت نیز باید به این نکته توجه نمود که افزایش قیمت بنزین و گازوئیل به بهانه کاهش مصرف سوخت و استفاده کمتر از خودروهای شخصی، تا زمانیکه زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی کشور مهیا و اصلاح نگردند؛ امری بی‌منطق است. چطور دولت و مجلس انتظار دارند در حالیکه اکثر شهرها و کلان شهرهای ما فاقد یک سیستم جامع حمل و نقل عمومی بوده و برخی از پروژهای حمل و نقل عمومی از جمله پروژه قطار شهری مشهد علیرغم گذشت بیش از سیزده سال از شروع آن هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌اند؛ مردم به استفاده از حمل و نقل عمومی روآورده و استفاده از خودروهای شخصی را کاهش دهند؟ که افزایش مصرف بنزین علیرغم افزایش قیمت آن در سالهای اخیر نیز گواهی بر این مدعا است. به یاد دارم زمانیکه جناب آقای رئیس جمهور، شهردار تهران بودند با ایشان بهمراه جمعی از دانشجویان دانشکده عمران دانشگاه به اردوی یکروزه در اطراف تهران رفتیم. ایشان در جلسه‌ای که با حضور دوستان برگزار گردید گفتند: یکی از مشکلات اصلی ما در حمل و نقل اینست که بجای سرمایه‌گذاری در تولید خودروهای عمومی، سرمایه‌گذاری اصلی خود را بر تولید خودروهای شخصی گذارده‌ایم. بنده بعنوان شهردار تهران دو سال است که در نوبتم تا اتوبوس‌هایی را که پول آنها را هم پرداخت کرده‌ام تحویل بگیرم ...! حال نمی‌دانم که چرا در زمان ریاست جمهوری ایشان، شاهد افتتاح بزرگترین خط تولید ایران خودرو در شرق کشور در شهر بینالود خراسان و یا استان‌های مازندران، کرمانشاه، آذربایجان شرقی و سایر استان‌ها هستیم؟

8. جدیت، تلاش و و دلسوزی آقای احمدی‌نژاد بر هیچکس پوشیده نیست و این مسأله بارها مورد تأئید تمامی دوستان و مخالفان ایشان قرار گرفته است. اما در کنار این خصوصیات پسندیده، وجود اصرارهای بی‌منطق بر برخی از تصمیمات و عدم استفاده از نظرات سایر کارشناسان و محدود شدن به جمع بسته‌ای از کارشناسان و مشاوران مورد تأئید ایشان، از نقاط ضعف بزرگ این دولت است که بارها رهبر معظم انقلاب نیز این مسأله را به هیأت دولت و شخص رئیس جمهور گوشزد نموده‌اند. نمونه بارز اصرار بر اجرای این تصمیمات غلط و عدم توجه به تذکرات سایر کارشناسان را می‌توان در بخش‌های اعطای وام مسکن به مردم و افزایش و تورم شدید قیمت مسکن و ایجاد بحران مسکن در جامعه و یا برداشت‌های بیش‌از حد از صندوق ذخیره ارزی – البته با مجوز مجلس- و افزایش نقدینگی و ایجاد تورم شدید در جامعه مشاهده کرد. در لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها نیز مسوؤلان و کارشناسان دلسوز جامعه بارها نسبت به عواقب و آثار تورمی شدید اجرای این طرح در جامعه به دولت تذکر داده‌اند که متأسفانه همچون رویه‌های گذشته، شاهد عدم توجه دولت به این نقدها و تذکرات دلسوزانه هستیم. امید است که این‌بار دولت همچون گذشته بطور خودسر و خودرأی، اصراری بی‌منطق بر اجرای شتابزده این طرح نداشته و پس از ایجاد شوک‌های شدید اقتصادی در جامعه، دولت و رئیس جمهور (همچون بحران مسکن و افزایش نقدینگی) مجبور به اقرار به اشتباه خود در این زمینه نگردند.

9. و نکته پایانی آنکه، رهبر معظم انقلاب در رهنمودهای خود به هیأت دولت در مورد اجرای طرح تحول اقتصادی بر سه شرط: 1- عدم شتابزدگی در اجرا، 2- کاهش آثار تورمی و فشارهای اقتصادی و 3- اجماع کارشناسی و وفاق ملی بسیار تأکید نموده‌اند. که بنا بر شواهد موجود این طرح فاقد سه شرط اصلی مدنظر مقام ‌معظم رهبری مبنی بر عدم شتابزدگی در اجرا،  کاهش آثار تورمی و فشارهای اقتصادی بر جامعه و 3- اجماع کارشناسی و وفاق ملی است.

10.امید است که نمایندگان محترم مجلس از شتابزدگی در تصویب این طرح خودداری نموده و تمامی آثار و جوانب اجرای این طرح را مورد بررسی و واکاوی دقیق قرار دهند و و دوستان و فعالان دانشجویی نیز به بررسی دقیق اجرای این طرح بر وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم پرداخته و آثار و عواقب اجرای شتابزده این طرح بدون کار کارشناسی دقیق را به مسوؤلان و نمایندگان مجلس گوشزد نمایند.