پژوهشنامه سواد رسانه ای منتشر شد
اصولاً سواد رسانه‌ای در جهت برخورد هدف‌مند با رسانه مطرح می‌شود. از این منظر به اعتقاد اکثر تحلیل‌گران و کارشناسان حوزه رسانه، برخورد هدف‌مند با رسانه از جمله دلایل بالا رفتن سطح آگاهی در تمامی اقشار جامعه به عنوان مخاطبین رسانه می‌باشد که می‌تواند منجر به ایجاد ارتباطات دوسویه و مشارکت‌جویانه با رسانهها از یک‌سو و تقویت ساختارهای دموکراتیک جامعه در راستای مباحث نقد، مشارکت فعالانه در حوزه رسانه در بین شهروندان باشد. بنابراین آنچه در «سواد رسانه‌ای» می‌تواند مطرح باشد، آموزش مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباطی متفکرانه و آگاهانه با رسانهها و در عین حال به وجود آوردن نگاهی دقیق، نقاد و تحلیلی به پیام‌های رسانه‌ای (مکتوب، دیداری و شنیداری) می‌باشد.
بنا به اهمیت بحث «سواد رسانه‌ای» در کشور و خلأ کارهای پژوهشی در این حوزه، این شماره از پژوهشنامه گروه پژوهش‌های رسانه‌ای به «سواد رسانه‌ای» اختصاص یافته است.
مقاله اول این پژوهشنامه اختصاص دارد به مقاله «ضرورت سواد رسانه‌ای» نوشته دکتر سید رضا صالحی امیری مدیر گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی پژوهشکده تحقیقات استراتژیک و سید مسعود رجبی. به اعتقاد نویسندگان یکی از پیامدهای تحلیل و درک صحیح پیام‌های رسانه‌ای، بالا رفتن سطح آگاهی است که می‌تواند منجر به ایجاد ارتباطات اجتماعی سالم‌تر با رسانهها و تقویت ساختارهای دموکراتیک جامعه گردد و شهروندان می‌توانند از این طریق به مشروع‌سازی گزینه‌های سالم‌تر در رسانه کمک نمایند، چرا که یک شهروند فعال و باسواد می‌تواند در ایجاد تغییر اجتماعی مثبت فعالیت کند و عکس‌العمل خود را در برابر رسانهها اعلام نماید و تنها بیننده صرف نباشد. در نهایت باید بدانیم تعمیم اهداف سواد رسانه‌ای در گرو داشتن نگاهی دقیق، عمیق و تفکری منتقدانه در جهت انتخاب صحیح گزینه‌های رسانه‌ای است. در مقاله مباحثی چون: آنچه باید درباره ارتباط با رسانهها بدانیم، ارتباطات اجتماعی سالم با رسانهها، دلایل فراگیری سواد رسانه‌ای و ارتباطات اجتماعی سالم به‌وسیله اطلاعات و دانش مورد بحث و واکاوی قرار گرفته است.
مقاله بعدی اختصاص دارد به مقاله سانسور یا سواد رسانه‌ای نوشته دکتر محمد سلطانی‌فر. نویسنده در مقاله بر آموزش رسانه‌ای به دانش‌آموزان در مدارس، به‌منظور ایجاد توانایی مواجهه خودانگیخته در آنها نسبت به محتوا و عملکرد رسانه‌ای تاکید می‌ورزد. در این راستا ضمن برشمردن تاثیرات رسانهها بر کودکان و نوجوانان، به نحوه پردازش اطلاعات و سنجش محتوای برنامه‌های رسانه‌ای نزد آنها اشاره می‌شود. در نهایت نیز به سواد رسانه‌ای مبتنی بر مدل آموزش تفکر انعکاسی تأکید می‌شود.
مقاله بعدی اختصاص به مقاله «بررسی و تحلیل سطوح مختلف سواد رسانه‌ای» نوشته شهرود امیر انتخابی و سید مسعود رجبی دارد. مفروض اصلی نویسندگان در این نوشتار آن است که سواد رسانه‌ای اختصاص به یک قشر خاص ندارد و می‌تواند همه افراد جامعه و در تمامی سطوح را در بر گیرد، به‌طوری‌که امروزه در کشورهایی مثل کانادا و ژاپن ـ که سردمدار سواد رسانه‌ای هستند ـ موضوع سواد رسانه‌ای را جزو عناوین درسی مدارس خود قرار داده‌اند، در حالی که متأسفانه در کشور ما حتی اغلب دانشجویان رشتة ارتباطات با این مقوله آشنایی چندانی ندارند. به اعتقاد نویسندگان سواد رسانه‌ای مهارت‌های لازم را برای برقراری ارتباطی متفکرانه و آگاهانه با رسانهها می‌آموزد و در عین حال نگاهی دقیق، دیدگاهی نقاد و تحلیلی به پیام‌های رسانه‌ای مکتوب، دیداری و شنیداری فراهم می‌آورد.
«ارتباطات اجتماعی سالم با رسانهها از طریق سواد رسانه‌ای» عنوان مقاله دیگری است که توسط دکتر علی‌اکبر فرهنگی و خانم بهاره نصیری به رشته تحریر درآمده است. به اعتقاد نویسندگان هدف سواد رسانه‌ای هوشیار کردن، اختیاربخشی و آزادسازی مخاطب است. یکی از پیامدهای تحلیل و درک صحیح پیام‌های رسانه‌ای، بالا رفتن سطح آگاهی است که می‌تواند منجر به ایجاد ارتباطات اجتماعی سالم‌تر با رسانهها و تقویت ساختارهای دموکراتیک جامعه گردد و شهروندان می‌توانند از این طریق به مشروع‌سازی گزینه‌های سالم‌تر در رسانه کمک نمایند؛ چرا که یک شهروند فعال و باسواد می‌تواند در ایجاد تغییر اجتماعی مثبت فعالیت کند و عکس‌العمل خود را در برابر رسانهها اعلام نماید و تنها بیننده صرف نباشد. در نهایت باید بدانیم تعمیم اهداف سواد رسانه‌ای در گرو داشتن نگاهی دقیق، عمیق و تفکری منتقدانه در جهت انتخاب صحیح گزینه‌های رسانه‌ای است.
مجید یوسفی در مقاله تحت عنوان «چگونه سواد رسانه‌ای بر قابلیت انسانی تأثیرگذار است» به بررسی این موضوع پرداخته است. به اعتقاد نویسنده سواد رسانه‌ای، مستلزم آن است که وسایل بصری و سمعی را بهتر درک کنیم و معنی پدیده‌های بصری را با در نظر گرفتن اشتراک نظر جمعی و عمومی بیاموزیم. برای رسیدن به چنین هدفی نباید به توانایی نیروی طبیعی بینایی و شنوایی در خود اکتفا کنیم، و باید از نیروی شهود پرورش یافته در خود که فقط به‌صورت تقریبی می‌توان درباره مسائل بصری تصمیم‌گیری کند فراتر رفته و نیز صرفاً متکی به ذوق و سلیقه شخصی خود نباشیم. باید ارکان مختلف آموزشی بصری را بشناسیم، و با عناصر اولیه بصری و ساخت و قواعد حاکم بر آنها، و با مکانیسم‌های حسی، فنون یا تکنیک‌ها، سبک‌ها و سیستم‌های ارتباط بصری آشنا شویم.
مقاله بعدی اختصاص دارد به مقاله «سواد رسانه ای و گسترش توسعه انسانی» نوشته بیتا بابایی‌راد. نگارندة این مقاله در پی تبیین این مسأله است که سواد رسانه‌ای چگونه می‌تواند به پیشرفت و گسترش توسعه انسانی کمک کند.
در مقاله بعدی نوشته دکتر شهناز هاشمی و زهرا رضایی تحت عنوان «گذری بر سواد رسانه‌ای» است. نویسندگان بر این باورند که در صورت عدم درک سواد رسانه‌ای توسط اقشار مختلف، به‌دلیل فراگیر شدن امواج وسایل ارتباط‌جمعی، انسان‌ها زیر بار فراوانی اطلاعات ناشی از وسایل ارتباط جمعی نابود خواهند شد. در این نوشتار سعی شده است به‌صورت اجمالی ابعاد سواد رسانه‌ای، مفاهیم کلیدی، مراحل کسب سواد رسانه‌ای، دلایل فراگیری سواد رسانه‌ای و توسعه سواد رسانه‌ای مورد بررسی و تحلیل قرار بگیرد.
مقاله بعدی اختصاص به مقاله «سواد رسانه‌ای: آموزش رسانه‌ای کودکان و نوجوانان» نوشته مریم طاهریان دارد. در این مقاله نویسنده بر آموزش رسانه‌ای کودکان و نوجوانان برای افزایش آگاهی آنها نسبت به اَشکال مختلف پیام‌های رسانه‌ای و رسیدن به مرحله خلاقیت و پویایی تأکید می‌کند؛ چرا که به اعتقاد نویسنده: کودکان و نوجوانان که اصلی‌ترین مخاطبان رسانهها محسوب می‌شوند قدرت چندانی در گزینش، انتخاب، پردازش و تجزیه و تحلیل درست اطلاعات و اخبار دریافتی نداشته و از سوی دیگر نظارت متمرکز برای کنترل برون‌ده رسانهها، روز به روز سخت‌تر شده و به این مشکل می افزاید. بنابراین آگاهی مخاطبان، والدین، معلمان و اساتید نسبت به سواد رسانه‌ای می‌تواند ما را نسبت به پیامدهای این رسانهها راهنمایی کند.
مقاله آخر نیز ترجمه‌ای است تحت عنوان «بهکارگیری تئوری نشر نوآوری در تطبیق و برنامه سواد رسانه‌ای مدارس» که توسط خانم بهاره بخشی برگردان شده است.
فهرست مقالات
مقدمه.. 7
ضرورت سواد رسانه‌ای/ دکتر سید رضا صالحی ـ سید مسعود رجبی.... 13
سانسور یا سواد رسانه‌ای؟!/ دکتر محمد سلطانی‌فر.. 33
بررسی و تحلیل سطوح مختلف سواد رسانه‌ای/ شهرود امیرانتخابی ـ سید مسعود رجبی 57
ارتباطات اجتماعی سالم با رسانهها از طریق سواد رسانه‌ای/ دکتر علی‌اکبر فرهنگی ـ بهاره نصیری 85
نحوة تأثیر سواد رسانه‌ای بر قابلیت انسانی/ مجید یوسفی.... 105
سواد رسانه‌ای و گسترش توسعه انسانی/ بیتا بابایی‌راد.. 131
گذری بر سواد رسانه‌ای/ دکتر شهناز هاشمی ـ زهرا رضایی.... 155
سواد رسانه‌ای؛ آموزش رسانه‌ای کودکان و نوجوانان/ مریم طاهریان... 171
بهکارگیری تئوری نشر نوآوری در تطبیق و برنامه سواد رسانه‌ای مدارس/ برگردان: بهاره بخشی 197
